Στα πλαίσια των Προγραμμάτων – Σχολικών Δραστηριοτήτων 2013-2014 ομάδα μαθητών των τριών τάξεων του Γεν. Εκκλ. Λυκείου Φλώρινας συμμετέχει στην πολιτιστική δραστηριότητα με θέμα: ??ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ? ΒΙΒΛΟΔΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ??. Υπεύθυνη καθηγήτρια είναι η εκπαιδευτικός κα. Σοφία Κωνσταντινίδου ΠΕ06 .

Για την υλοποίηση του προγράμματος, συνεργάστηκαν με το Εργαστήρι Αγωγής για το Βιβλίο – Βιβλιολογείον της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας το οποίο ιδρύθηκε το 2002 (ΦΕΚ 275/15-11-2002) και λειτουργεί σε δύο χώρους (το εργαστήρι παραδοσιακής τυπογραφίας και το εργαστήρι παραδοσιακής βιβλιοδεσίας).

Συγκεκριμένα στις 8 Δεκεμβρίου 2013 οι μαθητές επισκέφτηκαν την έκθεση ??Χειροποίητου βιβλίου ? βιβλιοδεσίας??, που πραγματοποιήθηκε το τριήμερο 8 -10 Δεκεμβρίου στην Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας. Η υπεύθυνη του εργαστηρίου ??Αγωγής για το βιβλίο ? Βιβλιολογείον – Μίμης Σουλιώτης??, κα. Έφη Παπαγεωργίου ξενάγησε τους μαθητές στην έκθεση αναπτύσσοντας και αναλύοντας σε βάθος και με επιστημονική κατάρτιση την ιστορία της τέχνης του βιβλίου, την ιστορία του χειρόγραφου και εντύπου, την παραδοσιακή χειροποίητη βιβλιοδεσία στην οποία έγινε επίδειξη και παρουσίαση των σχετικών εργαλείων και υλικών. Απόλαυσαν ένα εικονικό ταξίδι, μέσω προβολών, στις μεγαλύτερες ?παλιές και σύγχρονες βιβλιοθήκες του κόσμου, στους ναούς του βιβλίου.

Το βιβλίο, τους συστήθηκε, όχι ως κείμενο, όπως έχουμε συνηθίσει και ταυτίσει, αλλά ως αντικείμενο. Παρακολούθησαν τα συγκεκριμένα στάδια της βιβλιοδεσίας, όπως:

1. Το δίπλωμα των τυπογραφικών (φύλλων)
2. Το ράψιμο των τυπογραφικών
3. Το κόλλημα της ράχης τους
4. Το ξέφτισμα των σπάγκων
5. Τα λούκια
6. Το σφύρισμα της ράχης
7. Το ξάκρισμα
8. Το κόψιμο της μαρμαρόκολας (εσώφυλλα)
9. Το κόψιμο των χαρτονιών
10. Τα κεφαλάρια
11. Τη δημιουργία του καταστρώματος (εξώφυλλα)
12. Το ντύσιμο του καταστρώματος με ειδικό πανί ή δέρμα
13. Το κύρτωμα της ράχης
14. Τη συνένωση του καταστρώματος με το σώμα του βιβλίου
15. Την καλλιτεχνική φιλοτέχνηση του εξώφυλλου

Παράλληλα γνώρισαν τα ειδικά εργαλεία που είναι απαραίτητα για τις προαναφερόμενες

βιβλιοδετικές εργασίες, όπως: το κόκαλο, το σουβλί, το σφυρί, τα πινέλα, τα γεωμετρικά όργανα, το τεζάκι, το πολύτροπο, τη διπλωτική μηχανή, την κοπτική μηχανή, την κόφτρα, την ψαλίδα κ.ά. καθώς και τα ειδικά υλικά που απαιτούνται για την κατασκευή ενός αυθεντικού, ανθεκτικού βιβλίου: βιβλιοδετικό πανί, δέρμα, νήματα, μαρμαρόκολλες, κόλλες, είδη χαρτονιών. Οι γνώσεις τους εμπλουτίστηκαν με μια νέα ορολογία για το βιβλίο: κουβερτούρα (εξώφυλλα από σκληρό χαρτόνι), ράχη, κεφαλάρι, νεύρα, λούκια, τυπογραφικά, ντύμα, σαλόνι, κατάστρωμα.

Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν οι ίδιοι σε κάποιες από τις βιβλιοδετικές εργασίες όπως, το δίπλωμα των τυπογραφικών και το ράψιμο στο τεζάκι.

Αλλά και δια ζώσης ξενάγηση στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη της Παιδαγωγικής Σχολής: Αναγνωστήριο, πληροφοριακό υλικό, κύριο σώμα της βιβλιοθήκης, ερμάρια περιοδικών, δελτιοκατατάλογοι, βιβλιοθηκονομικό σύστημα, βιβλιοθηκονομικοί κανόνες και κανόνες δανεισμού και χρήσης του υλικού.

Ευχάριστο γεγονός σ? αυτή την πρώτη μας επίσκεψη, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το ότι συνέπεσε με την επίσημη Έκθεση του Εργαστήριου στο χώρο του Πανεπιστημίου.

Η Έκθεση φιλοξενούσε έργα των ίδιων των φοιτητών του Εργαστηρίου: χειροποίητα βιβλία, ειλητούς κυλίνδρους, ρωμαϊκά δίπτυχα, αντίγραφα βυζαντινών χειρογράφων, απαράμιλλης αισθητικής και τεχνικής.

Η δεύτερη επίσκεψή μας στις 12 Φεβρουαρίου 2014 ήταν στο εργαστήρι παραδοσιακής τυπογραφίας. Ένα πραγματικό τυπογραφείο, πλήρως επανδρωμένο που λειτουργεί κανονικά, για τις ανάγκες εκμάθησης της συγκεκριμένης τέχνης από τους φοιτητές και τις ευρύτερες εκπαιδευτικές και εκδοτικές ανάγκες της Παιδαγωγικής Σχολής.

Οι μαθητές μας έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον παλιό αυτό τρόπο τύπωσης του κειμένου με στοιχειοθεσία, διότι γι? αυτούς ήταν κάτι το πρωτόγνωρο, αφού ο υπολογιστής που αποτελεί μέρος της καθημερινής τους επαφής με το έντυπο κείμενο, τυπώνει με μεγαλύτερη ευκολία και ταχύτητα. Ενώ η παραδοσιακή τυπογραφία, που για αιώνες υπηρέτησε την ανάγκη του ανθρώπου για τη ασφαλή μεταφορά και διατήρηση της γνώσης σε έντυπη μορφή, απαιτεί κόπο, υπομονή και επιμονή. Ο τυπογράφος συνθέτει το κείμενο, γράμμα?γράμμα, λέξη-λέξη, πρόταση-πρόταση και όταν ολοκληρωθεί η σελίδα, την τοποθετεί στο πιεστήριο (τυπογραφική μηχανή) για να παραχθούν τα αντίτυπα. Και εδώ οι μαθητές στοιχειοθέτησαν οι ίδιοι, παίρνοντας στο τέλος της διαδικασίας, από ένα τυπωμένο «ενθύμιο» της δουλειάς τους.

Στο παραδοσιακό Τυπογραφείο, παρατήρησαν μια σειρά από ειδικά εργαλεία, όπως συνθετήριο, σελιδοθέτη, σφυχτήρες, κόπτες, χρυσωτική μηχανή αλλά και τις τυπογραφικές κάσες, στις οποίες φυλάσσονται τα μεταλλικά στοιχεία(γράμματα) και τα ερμάρια με μεγάλη συλλογή οικογενειών γραμμάτων, των λεγόμενων γραμματοσειρών. Στο χώρο υπήρχαν 2 μεγάλα τυπογραφικά πιεστήρια, ένα χειροκίνητο του 1800 περίπου καθώς και ένα μικρό το λεγόμενο Μποστονάκι της ίδιας χρονολογικής περιόδου, για την ιστορία του οποίου και γενικότερα της τυπογραφίας, ενημερώθηκαν από την υπεύθυνη του Βιβλιολογείου.

Στα πλαίσια του Προγράμματος οι μαθητές καλούνται ν? αποκτήσουν μια γόνιμη επαφή με το βιβλίο ? αντικείμενο. Να επαναπροσδιορίσουν την εκπαιδευτική τους σχέση μαζί του, γνωρίζοντας την μακραίωνη ιστορία του και να το εκτιμήσουν στις πραγματικές του διαστάσεις, δηλαδή ως προϊόν του ανθρώπινου πολιτισμού. Η Ιστορία της γραφής, της ανάγνωσης, των γραφικών υλών, των Βιβλιοθηκών, ανοίγουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες και τους βοηθούν ν? ανακαλύψουν τη μορφωτική και καλλιτεχνική αξία του βιβλίου.

Μέσα από τη δράση αυτή πιστεύουμε ότι, οι μαθητές πράγματι απέκτησαν μια άλλη σχέση με το βιβλίο, ευαισθητοποιήθηκαν σχετικά με τη χρήση και τη χρησιμότητά του και το εκτίμησαν στις πραγματικές του διαστάσεις, δηλαδή ως προϊόν του ανθρώπινου πολιτισμού. Απόκτησαν εμπειρίες και εξειδικευμένες γνώσεις, που ίσως να μη τους δινόταν η ευκαιρία να κατακτήσουν, αν το σχολείο μας δεν αποφάσιζε αυτή τη συγκεκριμένη δραστηριότητα.

Το Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο ? Γυμνάσιο Φλώρινας και η υπεύθυνη του Προγράμματος ευχαριστούν θερμά την Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και ιδιαίτερα την υπεύθυνη του Εργαστηρίου Αγωγής για το Βιβλίο, κα. Έφη Παπαγεωργίου για την ουσιαστική επιστημονική ενημέρωση, την άψογη ξενάγηση και τη φιλοξενία των μαθητών μας στους χώρους του Πανεπιστημίου, τους οποίους επισκέφτηκαν.